ภูมิหลัง (ภูมิหลัง/ความเชื่อ)
         พระธาตุหรือปราสาทบ้านปราสาท เป็นปราสาทสามยอด ตั้งอยู่บนฐานศิลาแลงรูปสี่เหลี่ยม ล้อมรอบด้วยกำแพงแก้วก่อด้วยศิลาแลง เชื่อกันว่าสร้างขึ้นในราวพุทธศตวรรษที่ 16 ในสมัยพระเจ้าวรมันที่ 1 ปราสาทบ้านปราสาทเป็นสถานที่ทางประวัติศาสตร์ มีความสำคัญทางพระพุทธศาสนา ชาวตำบลปราสาทและพุทธศาสนิกชนทั่วไปเชื่อว่าปราสาททั้งสามหลังนี้ศักดิ์สิทธิ์หาสิ่งใดมาแทนไม่ได้ การขุดค้นพบหลักฐานทางโบราณคดีมากมาย เช่น เทวรูป กำไลสำริด ลูกปัดสีส้ม กระสุนตาหมากรุก หินมีค่า โครงกระดูกมนุษย์โบราณที่มีอายุตั้งแต่ 1,500 ถึง 3,000 ปีก่อนประวัติศาสตร์ ที่ความลึก 7 เมตร และ 4 กัมมันตะ ได้แก่ 1 .โขนนนทิ - โขนคน 2. ผ้าคลุมหน้าคล้ายพวงมาลัย 3. ผ้าคลุมหน้าคล้ายพวงมาลัย 3. ผ้าคลุมนารายณ์บรรทม 4. โขมหินสับสนกับเกษียรสมุทร โดยเฉพาะ โขนกวนทะเลที่ขุดพบที่นี่มีลักษณะคล้ายโคปุระ ,เขาพระวิหารชั้นที่ ๓ ,กามาวจรกวน มีภาชนะคล้ายโอ่งน้ำบนหลังเต่า. จากการค้นคว้าและสำรวจของกรมศิลปากรไม่เคยพบนกชนิดนี้ในที่ใดมาก่อน อยู่ในประเทศไทย กัมพูชา ลาว แต่มาพบที่ปราสาทแห่งนี้ซึ่งกรมศิลปากรสันนิษฐานว่าผู้สร้างปราสาทบ้านปราสาทกับผู้สร้างปราสาทเขาพระวิหารเป็นช่างตระกูลเดียวกัน ปัจจุบัน วัตถุที่ขุดพบถูกเก็บไว้ในกรุที่ 11 สำนักศิลปะจังหวัดอุบลราชธานีและเพื่อระลึกถึงคุณงามความดีและกราบไหว้บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วและเพื่อสักการะปูชนียวัตถุอันศักดิ์สิทธิ์ ที่ชาวบ้านเรียกว่า "ปู่ธาตุ" ดังนั้น วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3 ของทุกปี ซึ่งตรงกับวันมาฆบูชาเป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา จะจัดไว้อาลัยถวายพระบรมศพ ชาวบ้านทุกหมู่บ้านในตำบลปราสาทและชาวบ้านในเขตเมืองจันทร์จัดขบวนแห่เครื่องสักการะอย่างยิ่งใหญ่ ประกอบด้วย เครื่องเซ่นไหว้ปู่ตา เครื่องบูชา พานข้าวตอก ต้นไม้เงิน เป็นต้น เพื่อแสดงความเคารพกราบไหว้พระธาตุที่ชาวบ้านเชื่อว่าเป็น สิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองของ ต.ปราสาท คุ้มครองป้องกันภยันตรายทั้งปวงที่จะเกิดกับผู้คนในพื้นที่และอำนวยพรให้ชาวบ้านอยู่เย็นเป็นสุข ตลอดจนการทำบุญตักบาตร ฟังเทศน์ ฟังธรรม นั่งสมาธิ เจริญจิตตภาวนา และในช่วงค่ำจัดให้มีการเวียนเทียนและเวียนเทียน 1,250 เล่ม เพื่อระลึกถึงคุณของพระพุทธเจ้า ประเพณีบูชาพระธาตุ เริ่มด้วยการบูชาพระธาตุ (ธาตุปู่ธาตุ) และวัตถุมงคลรอบปราสาทและบริเวณวัดพนาราม เวลา 07.39 น. ถวายภัตตาหารเพล ผลไม้ สุรา เป็นต้น จากนั้นเวลา 09.00 น. ชุมชนตำบลปราสาท 16 หมู่บ้าน และชาวบ้านเมืองจันท์ อ.รวมตัวกันไหว้พระธาตุ ในขบวนแห่โต๊ะหมู่บูชาประกอบด้วยเครื่องบรรณาการซึ่งบรรทุกข้าว ต้นไม้เงิน เครื่องบูชาและสิ่งของอื่นๆ จากนั้นจำทำพิธีสงฆ์และถวายบังคมพระบรมสารีริกธาตุ ก่อนสักการะพระธาตุมีการรำบวงสรวงเพื่อรำลึกถึงประวัติศาสตร์ของตำบลปราสาทและตำบลปราสาทเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวบ้านให้ความเคารพ สุดท้ายจะมีการจุดเทียน 1,250 เล่มรอบปราสาท เป็นวันระลึกถึงคุณงามความดีและบูชาบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในซากศพ ที่ชาวบ้านเรียกว่า “ปู่ธาตุ” ดังนั้น วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 3 ของทุกปี ซึ่งตรงกับ วันมาฆบูชา จึงเป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา จะจัดไว้อาลัยถวายพระบรมศพ ชาวบ้านทุกหมู่บ้านในตำบลปราสาทและชาวบ้านในเขตเมืองจันทร์จัดขบวนแห่เครื่องสักการะอย่างยิ่งใหญ่ ประกอบด้วย เครื่องเซ่นไหว้ปู่ตา เครื่องบูชา พานข้าวตอก ต้นไม้เงิน เป็นต้น เพื่อแสดงความเคารพกราบไหว้พระธาตุที่ชาวบ้านเชื่อว่าเป็น สิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองของ ต.ปราสาท คุ้มครองป้องกันภยันตรายทั้งปวงที่จะเกิดกับผู้คนในพื้นที่และอำนวยพรให้ชาวบ้านอยู่เย็นเป็นสุข ตลอดจนการทำบุญตักบาตร ฟังเทศน์ ฟังธรรม เจริญสมาธิภาวนา และในช่วงค่ำมีการเวียนเทียนและจุดเทียน 1,250 เล่มเพื่อระลึกถึงคุณของพระพุทธเจ้า